Krasnobród, to kolejne miasto na roztoczańskiej mapie mojej podroży. Niepewnie stawiam pierwsze kroki w nowym miejscu. Czytam nazwy ulic, napisy na tablicach informujących turystów, co mogą zobaczyć. Próbuję wtopić się w miejską tkankę i poczuć jak pulsuje. Oswajam nową przestrzeń, aby poczuć się swobodnie. Pośród krzyżujących się ze sobą dróg, wśród ulicznego gwaru próbuję odnaleźć swoje miejsce.
I gdy pierwsze próby zadamawiania się w nowym miejscu mam już za sobą, na schodzonym miejskim bruku zaczynam wytyczać własne drogi, które zaprowadzą mnie do poznania piękna przyrody Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego, architektury sakralnej, przydrożnych kapliczek, zaprowadzą na molo i wieże widokową.
Poznawanie tego miejsca rozpoczęłam od Sanktuarium Maryjnego oraz barokowego kościoła z XVII wieku ufundowanego przez Marysieńkę, żonę króla Jana III Sobieskiego w podzięce za uratowanie zdrowia. Drewniana kaplica na wodzie pochodzi z XIX w. W jej wnętrzu umieszczono kopię obrazu Matki Boskiej Krasnobrodzkiej. Jest to miejsce czczone przez pielgrzymów, gdyż według wierzeń wody źródeł wypływających spod kaplicy mają moc uzdrawiania.
Tajemniczy Rezerwat
Z dala od miejskiego gwaru i wybrukowanych chodników, pośród jodeł i srebrzących się pni buków, w ciszy przerywanej śpiewem ptaków ukrył się Św. Roch; patron osób zakaźnie chorych. Ta zabytkowa kaplica będąca miejscem kultu religijnego znajduje się w Rezerwacie przyrody „ Św. Roch”, od której to rezerwat przyjął swoją nazwę. Jej historia sięga II poł. XVII w. kiedy to podczas panującej zarazy dżumy Marysieńka Sobieska ufundowała nad źródłem kaplicę. Jej ciemnobrązowe, drewniane belki i zasiedlony przez porosty i mchy dach wtapiają się w okalający go pejzaż. Aby zajrzeć do wnętrza kaplicy, w której umieszczono z polecenia Marysieńki obraz Św. Rocha musimy pokonać drewniane schody, na których odcisnęły się stopy pielgrzymujących do tego miejsca kultu osób.
Obiekt, który dziś oglądamy został zbudowany w 1943 r. Pierwotna kaplica uległa zniszczeniu przez przewracające się drzewo. Każdego roku w pierwszą niedzielę po 15 sierpnia w kaplicy odprawiana jest suma odpustowa ku czci św. Rocha.
Odpoczynek
Po krótkim odpoczynku na pobliskiej ławeczce udałam się nad zalew.
Można by rzec, że zalew, to prosty i mało skomplikowany widok. Plaża, woda, molo, czasem jakaś zacumowana łódka. Pod tym względem niewiele różnią się między sobą. Może wiele w tym stwierdzeniu jest racji. Ale to, co stanowi o ich zasadniczej różnicy, to otoczenie, miejsce, w którym jest usytuowany. To otoczenie buduje niepowtarzalność tego miejsca. Ten w Krasnobrodzie znajduje się w sąsiedztwie Rezerwatu Św. Rocha. Ten w Józefowie ( dawnym mieście Ordynacji Zamojskiej ) otacza Puszcza Solska. Piach ma tutaj szczególną barwę i wręcz aksamitną miękkość, a zawdzięcza to kopalni piasku. Zalew powstał bowiem w miejscu wyrobiska po dawnej kopalni piasku. Zalew w Jacni oferuje tężnię solankową wraz z muzyką relaksacyjną. Z kolei największym w tym regionie jest zalew w Nieliszu.
Gdzieś dalej
Wychodząc poza przestrzeń zalewu w Jacni udaję się do pobliskiej miejscowości Potoczek. W tym niepozornym na pierwszy rzut oka miejscu, oddalonym od zabudowań, na uboczu w otoczeniu lasu, skrywa się skarb architektury drewnianej – cerkiew prawosławna z 1870 r. Architektonicznie należy ona do grupy cerkwi bizantyjsko – rosyjskich. Od 1919 r. funkcjonuje jako kościół rzymskokatolicki p.w. Św. Stanisława.
Natomiast w Nieliszu, oprócz wspomnianego zalewu możemy zobaczyć także piękny, drewniany kościół p.w. Św. Wojciecha. Jego początki sięgają 1600 roku, gdzie na miejscu obecnego kościoła stała kaplica. W 1640 r. wybudowano większą kaplicę, a w 1750 r. nastąpiła budowa kościoła. Obecnie istniejący powstał po przebudowie dawnego w 1859 r. W 1961 r. dobudowano większy przedsionek, a w 1973 r. nastąpiła rozbudowa kościoła.
Symbole wiary
Kapliczki i krzyże. Niczym rozerwany różaniec z którego rozsypały się paciorki i potoczyły po ziemi. Jeden paciorek zatrzymał się na rozstajnych drogach, drugi potoczył się na pole, a jeszcze inny trafił na skraj lasu. Karmione niezachwianą wiarą i duchowymi potrzebami mieszkańców, zaczęły kiełkować i wyrosły z nich krzyże i strojne kapliczki – małe/wielkie dzieła sztuki ludowej.
Stoją samotnie z korzeniami głęboko zapuszczonymi w historii tej ziemi i trudnych doświadczeń minionych pokoleń.
I choć różnią się między sobą kształtem, wielkością, kolorami, to każda z nich utkana jest z emocji i osobistych przeżyć ludzi, którzy je stawiali. Każda opowiada jakąś historię miejsca i losu człowieka. Pełniły ważną funkcję w życiu ludzi i dawały nadzieję, że obrana droga jest tą właściwą, że głód i choroba nie zajrzą pod strzechy domostw. Kapliczki i krzyże były również stawiane jako wyraz podziękowania za otrzymane łaski.
Pomimo, że dawno już straciły swoje pierwotne znaczenie, bez nich krajobraz wydawałby się jakiś pusty, niekompletny i jałowy. Sfera sacrum wpisana jest głęboko w życie człowiek, jak dobro i zło. Odcinając się od niej stajemy się jak uschnięte drzewa, które zapomniały o swoich korzeniach i myślą, że cała siła ich życia tkwi w szumiących gałęziach.
Tropy i ślady
Aby zostać tropicielem przyrody nie wystarczy zaopatrzyć się w przewodnik, mapę, czy aplikację. Trzeba wziąć ze sobą cierpliwość i uważność. I z tak przygotowanym ekwipunkiem dopiero możemy wyruszyć na spotkanie z przyrodą. Kierunek podróży jaki obrałam, to uroczyska. Nie zawsze łatwo je wytropić. Skrywają się wśród wybujałej, gęstej roślinności dlatego wymagają wyostrzonego spojrzenia i spowolnienia kroku. Ja dotarłam do Hutek – jednego ( oprócz uroczyska Belfonte ) z pomników przyrody ożywionej znajdującego się na ścieżce przyrodniczo – historyczno – dydaktycznej na terenie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego. Na tym podmokłym terenie zadomowiły się liczne gatunki mchów. Patrząc uważnie na zielone poszycie możemy wyłuskać z niego widłaki. Są to niepozorne, zimozielone roślinki należące obecnie do najpierwotniejszych roślin lądowych. Ich bliscy przodkowie, drzewiaste lepidendrony i sygilarie rosły już ok. 300 – 400 milionów lat temu i osiągały 30 metrów wysokości. Zachowajmy wobec nich szczególną ostrożność, gdyż w Polsce objęte są ochroną gatunkową wszystkie ich odmiany.
Leśne uroczyska możemy również spotkać w Kosobudach. To jedna z najstarszych wsi w tej części Roztocza. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1398 r. Większość jej mieszkańców stanowili Rusini. Znajduje się tutaj zajazd murowany z II poł. XIX w. drewniana kuźnia i cerkiew grekokatolicka wzniesiona w latach 1842 – 1848. Od 1918 r. była używana jako kościół rzymskokatolicki. Świątynia spłonęła podczas II wojny światowej. Została jednak odbudowana.
Poranne wędrówki
Zachęcam do wędrowania i obserwowania przyrody o różnych porach dnia. Pora dnia nie jest tutaj bez znaczenia. To ona tworzy niepowtarzalny nastrój, maluje obrazy, roztacza w powietrzu zapachy. Inne o świcie, inne o zachodzie słońca. Wszystkie te elementy budują nasze doświadczenie bycia w naturze. W wakacyjnym leniuchowaniu warto czasem wstać przed wschodem słońca. O świcie, gdy szlaki turystyczne są jeszcze puste i pozostają w sennym uśpieniu, gdy wokół panuje cisza, możemy zobaczyć ptaki, zwierzęta wyłaniające się z lasu. Gdy szlaki zapełniają się ludźmi i wzrasta natężenie hałasu przyroda kuli się w sobie, zamyka, niczym kwiat swoje płatki w pochmurny dzień.
Młyn
Młyn wodny możemy zobaczyć również we wsi Bondyrz. Wybudowano go w 1936 r. Pierwotnie wraz z papiernią i gonciarnią tworzył zespół budynków po obu stronach śluzy na rzece Wieprz. Funkcjonował do końca lat 70 – tych. Do końca 2015 r. był opuszczony. Obecnie w jego przebudowanych wnętrzach znajduje się restauracja. W środku można obejrzeć w pełni zachowane wyposażenie. Młyn został wpisany do rejestru zabytków.